Dr. İsmail KEMAL

Dünyamız çalkantılı ve zor bir dönemden geçerken Batı’nın kolektif savunma örgütü NATO’nun Devlet ve Hükümet Başkanları zirvesi bugün Brüksel’de yapılıyor. Brüksel zirvesinde yeni NATO Karargahı'nın açılışı da yapılacak. NATO zirve toplantıları ittifakın stratejik yöneliminin belirlendiği, yeni girişimlerin başlatıldığı, yeni politikaların tartışıldığı, varsa yeni üyelerin kabul edildiği, ittifak üyesi olmayan ülkelerle işbirliğinin geliştirildiği toplantılardır. NATO zirvesi geçen yıl Temmuz ayında Varşova’da yapılmıştı. Galler ve Varşova zirvelerinde önemli kararlar alınmıştı. Zirve gelecek yıl İstanbul’da yapılacak. Bu Türkiye için önemli bir fırsat oluşturacak.
NATO ittifakının lideri ABD’dir ve bugünkü zirveye yeni ABD Başkanı Donald Trump’ın ilk kez katılacak olması zirveye özel bir anlam kazandırıyor. Trump ilk kez NATO liderleri ile bir araya gelecek. Bilindiği gibi Trump geçmişte NATO konusunda olumsuz açıklamalar yapmış sonra NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’le Beyaz Saray'da bir araya gelmiş ve olumlu açıklamalar yapmıştı. Trump, NATO üyesi ülkelerin ittifaka daha fazla maddi katkı yapmaları gerektiğini savunuyor. Trump’ın zirvede vereceği mesajlar hem müttefik ülkeler, hem de NATO’nun rakipleri (Rusya, Çin vs.) tarafından dikkatle izlenecek. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da zirveye katılanlar arasında. Anayasa referandumu ve o çerçevede Avrupa’yla yaşanan gerginlikler sonrasında Avrupalı liderlerle ilk kez bir araya gelecek. Türkiye’nin NATO ile ilişkilerinin sorgulandığı bir dönemde Erdoğan’ın temasları ve vereceği mesajlar önemli olacak. Zirve NATO zirvesi olsa da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın AB Konseyi Başkanı Donald Tusk ve AB Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker ile yapacağı görüşmeler Türkiye-AB ilişkileri açısından da önemli olacak.
Brüksel zirvesinde terörizmle mücadelede NATO'nun rolünün güçlendirilmesi konusunda görüş alışverişinde bulunulacak, müttefiklerin külfet paylaşımı, NATO-Rusya ilişkileri masaya yatırılacak. NATO'nun Afganistan'daki operasyonları, NATO-Avrupa Birliği (AB) işbirliği gibi konular görüşülecek. Geçmiş zirvelerde alınan kararların uygulanması da gözden geçirilecek. Bu zirvede tüm gözler ABD Başkanı Trump üzerinde olacak. ABD’nin etkin liderliği olmadan NATO’nun hedeflerine ulaşması mümkün değil. Donald Trump’ın çelişkili açıklamaları müttefikleri zor durumda bırakırken Rusya ve Çin’i memnun ediyor. Financial Times gazetesi yazarlarından Gideon Rachman “Donald Trump’s unpredictability is destabilising the world” başlıklı yazısında bu konuya dikkat çekti. Trump’ın ABD’nin dünyaya bakışı konusunda müttefiklere güvence vermesi, müttefiklerde oluşan kafa karışıklığını gidermesi lazım. Washington’da Trump konusunda esen fırtınalar da müttefikleri kaygılandırıyor. NATO zirvesi bu açıdan Trump için bir fırsat olabilir. NATO ittifakı zor bir dönemden geçiyor. Karşısında ciddi meydan okumalar var. İttifakın başarılı olabilmesi büyük oranda ABD’nin ve Trump’ın tavrına bağlı olacak.
Türkiye NATO’ya 1952 yılında üye oldu ve ittifak günümüze kadar Türkiye dış ve güvenlik politikasının temel taşlarından birini oluşturdu. Türkiye’nin NATO’ya, NATO’nun da Türkiye’ye ihtiyacı var. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hep övgüyle söz ettiği Adnan Menderes, Turgut Özal, NATO ittifakına büyük önem veriyordu. Maalesef son zamanlarda Batı ile Türkiye arasında yaşanmakta olan sorunlar, gerginlikler, NATO ile ilişkilere de yansıyor. Türkiye’de Batı’ya sırt dönme söylemleri güçleniyor. Zaman zaman Şanghay İşbirliği Örgütü lafları ediliyor. Önce Çin’den, sonra da Rusya’dan füze sistemleri alma çalışmaları NATO’da kaşların kalkmasına yol açıyor. Türkiye’de Batı karşıtlığı güçlenirken Batı’da da Türkiye karşıtlığı güç topluyor. Türkiye’nin giderek otoriter bir sisteme geçmesi, demokrasi, insan hakları, özgürlükler konusunda yaşanmakta olan olumsuz gelişmeler ülkenin imajını zedeliyor. NATO’nun temelinde Batı’nın değerleri vardır. Türkiye bu değerlerden uzaklaştıkça “Türkiye’yi NATO’dan çıkaralım” söylemleri artacak. Türkiye’nin NATO’dan uzaklaşması büyük hata olur. Brüksel zirvesi ilişkilerin tamiri, daha sağlıklı bir temele oturtulması açısından fırsattır. AB ile de ilişkilerin düzeltilmesi gerekiyor. Türkiye’nin uzun vadeli çıkarları bu yöndedir. İdeolojik dış politika izlemenin faturası ağır oldu. Şimdi gerçekçiliğe ve pragmatizme dönme zamanı.
NATO Soğuk Savaş döneminde oluşturulmuş bir ittifak. Günümüz koşulları Soğuk Savaş’tan çok farklı. Gücün giderek Doğu’ya kaydığı, çok kutuplu bir uluslararası sistemin oluştuğu bir dönemdeyiz. NATO bu değişimlere ayak uydurmaya çalışıyor. Bakalım Brüksel zirvesi ne gibi sonuçlar doğuracak?