Ali CANSU

Akaryakıt ürünlerine son dört aydır zam yapılmıyor. Hükümetin 18 Mayıs tarihinde petrol ve dövize paralel olarak akaryakıt ürünlerinde 7 ile 10 kuruş arasında zam yapması beklenirken bunu yapmadı ve akaryakıtın üzerinde en büyük girdiyi oluşturan Fiyat İstikrar Fonu’nu (FİF) düşürme yoluna gitti.

Hükümet uygulamada farklı davranarak, bu zamları vatandaşa yansıtmadı ve aradaki zam farkını, akaryakıttaki FİF’i düşürerek vatandaşın cebinden çıkmasına engel oldu.

Hükümet en son, 6 Eylül 2017 tarihinde de bu uygulamayı yürürlüğe koydu ve yükselen döviz ve petrol fiyatlarına karşın, akaryakıt fiyatlarına zam yapmayarak, gazyağında 1 kuruş, 95 oktan benzinde 3 ve 98 oktan benzinde ise 2 kuruş olarak FİF’de indirim yaptı.

Zam yapılsaydı fiyatlar ne olacaktı?

Hükümet, 6 Eylül tarihinde akaryakıt ürünlerine zam yapsaydı 98 oktan benzinin fiyatı 3.87’den 3.89’a, 95 oktan kurşunsuz benzinin fiyatı 3.67’den 3.70’e, gazyağının fiyatı ise 3.39’dan 3.40 TL’ye yükselecekti.

Ülkemizde akaryakıtta FİF, bir litre benzin fiyatının yarısı kadar bir girdiyi oluşturuyor. Akaryakıt fiyatında en yüksek maliyet unsuru olarak gösterilen FİF, akaryakıt ürünlerinin ülkemizde yüksek fiyattan satılmasının başlıca sebebi olarak değerlendiriliyor.

KKTC’deki akaryakıt fiyatları FİF’in yanı sıra gümrük vergisi, Turizm Teşvik Fonu ve Genel Tarım Sigortası fonlarının eklenmesiyle belirleniyor.

Hükümet dört aydır kendi cebinden ödüyor

Hükümet, ülkemizdeki araçların en fazla kullandığı 95 oktan benzinin, 7 Ocak 2017 tarihinde 1.26 TL olan FİF’ini 28 Ocak’ta 1.10’a, 18 Şubat’ta 1.09’a, 11 Mart’ta 1.15’e, 1 Nisan’da 1.18’e yükseltti.

18 Mayıs 2017’den itibaren ise fonlar düşürülmeye başlandı. 18 Mayıs tarihinde 1.19 olan fon 9 Haziran’da 1.16’ya gerilerken, 12 Ağustos’ta 1.14’e ve 6 Eylül’de ise 1.11’e düşürüldü.

98 oktan benzinin ise 7 Ocak’ta 1.38 TL olan FİF’i 28 Ocak’ta 1.21’e, 11 Mart’ta 1.26’ya çıkartıldı. 11 Mart’ta 1.26 olan FİF, 1 Nisan’da 1.30’a yükseltilirken, 26 Nisan’da ise 1.15’e geriletildi. 18 Mayıs tarihinde 1.31’e, yükseltilen fon 9 Haziran’da tekrardan 1.28’e geriletildi. 30 Haziran’da 1.43 olan FİF 22 Temmuz’da 1.35’e, 12 Ağustos’ta 1.25’e ve 6 Eylül’de ise 1.23’ geriledi.

7 Ocak’ta 1.12 TL olan Euro Dizel 28 Ocak’ta 0.98 TL’ye düşürülürken, 11 Mart’ta 1.01’e yükseltildi. Ardından, 1 Nisan’da 1.07 olan FİF 26 Nisan’da ise 0.96 TL’ye düşürüldü. 18 Mayıs’ta 1.08’e yükseltilen FİF, 9 Haziran’da 1.05’e, geriletildi. 30 Haziran’da tekrardan 1.19’a yükseltilen fon daha sonra düşüne geçti. 22 Temmuz’da 1.09’a, 12 Ağustos’ta 0.99’a geriledi.

Gazyağında ise 7 Ocak’ta 1.16 TL olan FİF, 28 Ocak’ta 1.02’ye, 11 Mart’ta 1.03’e, 1 Nisan’da 1.09’a yükseltilirken son olarak 26 Nisan’da 0.98 TL’ye düşürüldü.

18 Mayıs’ta 1.10 olan FİF, 9 Haziran’da 1.07’ye düşürülürken, 30 Haziran’da 1.19’a yükseltildi. Ardından 22 Temmuz’da 1.10’a, 12 Ağustos’ta 1.01’e ve 6 Eylül’de ise 1.00’e düşürüldü.

Türkiye’de, güneyde ve dünyada durum farklı

Güney Kıbrıs’ta akaryakıtın fiyatı, tamamen serbest piyasa ekonomisi koşullarına göre belirleniyor.

İstasyonlarda litre başına değişik rakamlar görmek mümkün. Türkiye’de 30’un üzerinde firma olduğu için durum farklı. Serbest rekabet koşullarından dolayı akaryakıt fiyatlarını devlet belirlemiyor. Devletin verdiği aralıklara göre fiyatlar değişebiliyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde de devlet, akaryakıttan belirli bir miktar vergi alırken, gerisine karışmıyor. Amerika’da regular, plus, V- Pover ve dizel olmak üzere galon ile akaryakıt satışı yapılıyor.

Akaryakıtta fiyat nasıl belirlenir?

Ülkemizde akaryakıt sektöründe üç haftada bir fiyatlar değişiyor. Petrol istasyonuna verilen toptan fiyat ile istasyondan vatandaşa satılacak perakende satış fiyatları devlet tarafından belirlenirken, akaryakıt satışı yapan firmaların fiyat belirleme yetkileri bulunmuyor.

Petrolün bir borsası var ve borsada her gün fiyatlar açıklanıyor. Devlet bu fiyatlardan üç haftada bir dolar kurunu da dikkate alarak akaryakıtın fiyatını belirliyor.

Dünya piyasasındaki petrol fiyatları varili 50 dolar ise ton karşılığı 500 dolar geliyor. Akaryakıtın dünya piyasasındaki fiyatı litre başına 1.4 TL. Ülkemize gelene kadar ise rafinerinin aldığı kâr payı, taşımacılık yapan gemi şirketinin kârı ve tedarik eden firmanın kârı da dahil edildiği zaman fiyat 1.6 TL oluyor.

Ardından devlet kendi kârını da koyuyor. En büyük pay ise Fiyat İstikrar Fonu. Buna gümrük vergisi, Turizm Teşvik Fonu ve Genel Tarım Sigortası fonları ekleniyor. Toptancı firmanın da 10 kuruşluk brüt bir kâr marjı eklendikten sonra akaryakıtın fiyatı belli oluyor. Akaryakıt istasyonlarının litre başına kârı ise 30 kuruş.