Olgun Beyoğlu

Elektronik devlet (electronic government) ya da kısaca e-Devlet (e-Government)





   Sanayi toplumundan (industrial society) bilgi toplumuna (information society) geçişin yaşandığı günümüzde, küreselleşmenin de etkisiyle her alanda değişim yaşanması kaçınılmaz olmuştur.

e-Devlet

   Elektronik devlet (electronic government) ya da kısaca e-Devlet (e-Government) olarak adlandırılan kavram, başta internet ve web olmak üzere, bilgi ve iletişim uygulayım bilimlerinin (teknoloji) kamu yönetiminde kullanımı olarak tanımlanabilir.

   Ben bu yazımda teknoloji sözcüğü yerine uygulayım bilimini kullanmayı yeğledim. Bu manada; bilgi ve iletişim teknolojilerinin ilk harflerinden oluşan BİT sözcüğünü de kısaltma ya da bir simge olduğu için değiştirmeden kullandım.

   e-Devlet aracılığıyla etkin ve verimli bir kamu yönetiminin gerçekleştirilmesi, toplumsal dönüşüm ile yakından ilişkilidir.

   Devletin yeniden yapılandırılmasını gerektiren bilgi uygulayım bilimleri ve bilgi toplumunu içeren yaklaşım, yeni yapılandırma içinde katılımcılık, ussal, saydamlık ve etkinlik gibi özellikleri barındırmaktadır.

   Günümüzde yönetim uygulayım biliminin en yoğun kullanım şekli internet üzerinden gerçekleşen etkileşimlerdir.

Yazılım şekli

   e-Devlet sözcüğü tümce içinde kullanılırken e harfinin küçük, D harfinin ise büyük yazılması maksatlıdır.

   E harfinin küçük yazılması, e harfinin simgelediği elektronik sözcüğünün, yani kullanılan uygulayım bilimlerinin sadece bir araç olduğunu anlatır.

   Büyük harfle yazılan D harfinin ise asıl amacı devlet yönetiminin örgütlülük ve anlayış bakımından dönüşümünü simgeler. Aynı durum, e-Demokrasi ve e-Ticaret kavramları için de geçerlidir.

Web sayfası/web sitesi

   Web sayfası ile web sitesi sözcükleri de birbirinden farklıdır.

   Web sayfası sözcüğü ekranda görünen içeriği anlatır. Web sayfalarından oluşan ve bir tema üzerinden birbirine bağlanan içerik ise web sitesi olarak ifade edilir. Bir diğer deyişle web sitesi bir kitabı, web sayfası ise kitabın bir sayfasını simgelemektedir.

Tarihsel gelişim

   Yönetim sistemini daha hızlı ve verimli hâle getirmek için eski çağlardan beri çeşitli uygulayım bilimleri kullanılmıştır.

   Elektronik devlet ya da yaygın kullanılan adıyla e-Devlet kavramı, yönetimde uygulayım bilimi kullanım sürecinde, başta internet olmak ancak internet ile de sınırlı kalmamak üzere, çağımız bilgi ve iletişim uygulayım bilimlerinden yararlanılması ile ortaya çıkmış son şekildir.

   Bilgi ve iletişim uygulayım bilimlerinin ekonomik, toplumsal ve kültürel alanlarda etkisinin hissedildiği bilgi çağında bu etki devletin rolü ve kamu hizmetlerinin sunumunda da kendisini göstermiştir.

   Bilgi uygulayım bilimlerindeki hızlı gelişme, kamu yönetiminin hizmet sunumuna sürat, kalite ve maliyet yönünden katkı sağlamıştır.

   Bilgi iletişim uygulayım bilimlerinin kullanım amacı bakımından zaman içinde geçirdiği değişim, kamu politikası süreçlerini ve katılımcıları da kaçınılmaz olarak etkilemiştir.

   Buna bağlı olarak gelişen e-Devlet uygulamaları ise bilgi iletişim uygulayım bilimlerinin yardımıyla devletin devamlılığını sağlayacak yeni devlet anlayışının bir yansımasıdır.

e-Devletin yönetimsel ve siyasi boyutu

   Tüm bu kısıt ve ayrıntıları ortaya koyarak e-Devlet kavramını yeniden tanımlarsak, kavramın iki boyutu olduğunu söylememiz gerekir. Buna göre;

1) Yönetimsel boyut

2) Siyasi boyut

1) e-Devlet kavramın yönetimsel boyutu

   Kamusal bilgi ve hizmetlerde, bilgi ve uygulayım bilimleri yolu ve yardımından yararlanarak; kamu kurum ve kuruluşları ile yerel yönetim paydaşlarının davranış, eylem ya da işlemlerinin karar vericisi ve yürütücüsü konumundaki birey ya da kurumların, kamusal nitelikte bilgi ve hizmetlerden yararlanabilecek; yurttaş, devlet kurumları, özel sektör, sivil toplum kuruluşları, uluslararası örgütler vb. olmak üzere tüm birey ya da kurumlara sunulmasıdır.

2) e-Devlet kavramının siyasi boyutu

   e-Devlet, sadece devlet, yurttaş, özel sektör birimleri, sivil toplum kuruluşları vb. arasındaki ilişkileri kurmakla kalmaz aynı zamanda; yönetime katılım, yönetimde şeffaflık ve hesap verebilmenin sağlanması ya da artırılması ile kamu kaynaklarının denetimi gibi demokrasiyi derinleştirici ve genişletici amaçlara da hizmet edebilir. Bu nokta e-Devlet ile e-Demokrasinin kesişim kümesidir.

e-Devletin başarılı olabilmesinin koşulu

   e-Devlet uygulamalarının bir ülkede başarılı olabilmesinin ön koşulu, bilgi ve iletişim uygulayım bilimleri yoluyla sunulan hizmetlere erişilebilmesidir. Aksi halde, devlet büyük yatırımlar yaparak bu düzenleri kurar, ancak bu düzenlerin yarattığı katma değer, faydalananların sayısı ve bu faydanın niteliğiyle sınırlı kalırsa, yararları kısıtlı olacaktır.

   Günümüzde kamu hizmetleri; e-Devlet uygulamaları yolu ile yurttaş, özel kesim ve kamu kurum ve kuruluşlarına etkileşimli bir şekilde sunulmaya başlanmıştır. E-Devlet ile ilgili tehlike ve faydaların ortaya konulması için izlemlerin belirlenmesi, eylem planlarının hazırlanması ve uygulanması, yurttaşların sürece katılımı, çok yönlü ve çok katılımcılı bir yapı oluşturan kamu politikası süreci ile ilişkilidir.

   Bilginin bir kaynak olarak üretilmesi, üretilen bilginin işlenmesi ve dağıtılması gereksinimi, bilgi ve iletişim uygulayım bilimlerini önemli bir araç haline getirmekle birlikte bilgiye dayalı etkin karar verme yöntemlerini de gerekli kılmaktadır.

   Bu manada bilgi ve iletişim uygulayım bilimleri, devletlerin kamu politikası oluşturma sürecindeki önemini giderek artıran bir öğe niteliği taşımaktadır.

   Kamu yönetiminin işleyişi, bilgi ve iletişim uygulayım bilimleriyle niteliksel olduğu kadar niceliksel olarak da değişmektedir.

   Kamu hizmetlerinin gün geçtikçe internet aracılığıyla daha fazla sağlanmaya başlanması, kamu politikalarına yönelik etkinin çok boyutlu bir özellik kazanmasına neden olmaktadır.

   Yukarıda da ifade ettiğim gibi bilgi ve iletişim uygulayım bilimlerinde yaşanan gelişmeler; ekonomide e-Ticaret, siyasette e-Demokrasi gibi yansımalarla kendisini gösterirken, kamu yönetimi alanında e-Devlet şeklinde varlık bulmuştur.

Bir politika olarak e-Devlet

   Bilgi uygulayım bilimlerini temel araç olarak kullanan e-Devlet, yurttaşlar başta olmak üzere kamu kurumları ve iş dünyası gibi çeşitli kesimlere sunulan kamu hizmetlerinin verimliliğini arttırmaya olanak sağlamaktır.

   Kamu örgütlerinin yapı ve süreçlerinde meydana gelen değişimin bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) aracılığıyla sağlanması olarak tanımlanan e-Devlet;

A) Devletin yurttaşlara karşı yerine getirmekte yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile

B) Yurttaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerin

   karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz olarak yürütülmesidir.

   e-Devlet; yurttaş, özel sektör ve kamu arasındaki karşılıklı ilişkilerin, tarafların sunduğu ve yararlandığı hizmetlerin, devletin işlevleriyle ilgili etkileşimlerin elektronik ortam üzerine taşınması ve birebir kullanılabilmesinin yanında güvenli olarak yürütülmesini içermektedir.

   e-Devletin bir kamu politikası olarak ortaya çıkması ve farklı ülkelerde benimsenmesi, 1980’den sonra gerçekleşmiştir.

   Bilgisayar ve internetin bir arada kullanılması ile ortaya çıkan ve kamu kurumlarının kamu hizmetleri ya da onların bazı yönetim süreçlerinin farklı bir biçimde sunmasına yarayan e-Devlet kısa zamanda dünyanın pek çok ülkesinde farklı düzeylerde uygulama olanağı bulmuştur.

   Hemen hemen bütün ülkeler, e-Devlet uygulamaları ile şeffaf bir devlet sağgörüsü, yurttaşların hizmetlere kesintisiz ve hızlı ulaşımı, kamusal hizmetlerde verimliliğin sağlanması, kamu kurumları arasında bilgi alışverişinde birliğin sağlanması, etkin ve katılımcı bir yapının oluşturulması gibi hususları gerçekleştirmeyi amaçlamaktadırlar.

   e-Devlet uygulamalarına, dünya ekonomisinin giderek bilgiye dayalı üretime geçişini içeren çevresel unsurlar, yurttaşlardan gelen hız, kolaylık, şeffaflık gibi istemleri içeren yönetsel ögeler ve halkın siyasete katılımı ve güvenliğini içeren politik öğeler kaynaklık etmektedir.

   Bir düşün bilim değişimini de ifade eden e-Devlet uygulamaları, yurttaş etkisinin, insan kaynağının, iş süreçlerinin doruk noktasında değerlendirilmesini içermektedir.

   Yurttaş gereksinimlerinin en hızlı ve en iyi şekilde giderildiği, maliyetlerin en aza çekildiği, karar alma ve vermede seçilen siyasi makamlar hem seçmen kitlesini memnun etmek hem de bürokrasiyi ve kamu giderlerini azaltmak adına bilgisayar uygulayım bilimlerine destek vermeye başlamışlardır.

   e-Devlet uygulamasının güçlü yanları olduğu gibi yetersiz yanları da bulunmaktadır. Başta ekonomik güçlük ve nitelikli insan kaynağı olmak üzere; eğitim ve altyapı gibi birçok etmen e-Devlet politikasının uygulamaya geçmesinde etkili olmaktadır.

   Bununla ilgili politik kararlılık, devlete duyulan güven, merkeziyetçilik ya da yerinden yönetime ne kadar ağırlık verildiği gibi durumlar yine BİT konusundaki politikalara etki eden etmenlerdir.

   e-Devlet uygulamalarını, küreselleşme, rekabet ve yeni uygulayım bilimlerinin küresel pazar dinamiklerinden soyutlayarak anlayabilmek olası değildir.

e-Devlet etkileşim kümeleri:

1. Devletten devlete (orijinalindeki yazılımı ile government to government ya da kısaca G2G)

   İki kamu kurumu arasında BİT yolu ile hareket eden bilgi ve hizmetlerin kullanılmasıdır. Örneğin iki kamu kurumunun bir veri tabanını ortak kullanması vb.

2. Devletten yurttaşa (orijinalindeki yazılımı ile government to citizen ya da kısaca G2C)

   Kamu kurumunun bir kişi ya da bir grup yurttaşa kamusal bilgi ve hizmet sunmasıdır. Örneğin bir yurttaşın vergisini kamu kurumunun web sitesi üzerinden ya da mobil platformda ödeyebilmesi vb.

3. Devletten özel sektöre/iş dünyasına (orijinalindeki yazılımı ile government to business ya da kısaca G2B)

   Kamu kurumunun özel sektör birimlerine bu manada; şirketlere, küçük ve orta ölçekli işletmelere (KOBİ), kamusal bilgi ve hizmetler sunmasıdır.

   Örneğin ihale duyurularına kurum web sitesi üzerinde yer verilmesi vb.

   Kamu kurumlarının ihale duyurularını web sitelerine koyması, aynı zamanda bir şeffaflık ve hesap verebilirlik olarak değerlendirilerek, e-Devletin siyasal boyutuna örnek gösterilebilir.

   BİT altyapısının oturması ile beraber ortaya çıkan elektronik posta (e-posta) ve kısa mesaj hizmeti (short message service/ SMS) gibi araçlar ile açılan etkileşim kanalları da genişleyip derinleşmektedir.

   Öte yandan facebook ve twitter gibi sosyal medya araçlarının yaygınlaşması yurttaşlar, özel sektör ile sivil toplum örgütleri, artan oranda kamusal bilgi ve hizmetlerin edilgin bir alıcısı olma durumundan çıkıp, bilginin ve hizmetin eş-üreticisi durumuna gelmişlerdir.

4. Yurttaştan yurttaşa (orijinalindeki yazılımı ile citizen to citizen ya da kısaca C2C) ve

5. Sivil toplumdan yurttaşlara (orijinalindeki yazılımı ile non-governmental organizations to citizen NGO2C)

   kümeleri de eklenebilir.

   Yurttaşla sivil toplum örgütleri arasındaki kamusal nitelikli bilgi ve hizmet alışverişine ise olası bir doğal afet sonrasında yardım kuruluşlarına yardım amacıyla yurttaşlarca cep telefonu yoluyla bilgi verilmesi. Nerede ne tür yardıma gereksinim duyulduğu gibi durumlar buna örnek gösterilebilir.

Son söz: Bir ülkeyi yönetmesini bilenler, büyükleri hayal kırıklığına uğratmadan, küçükleri mutlu etmeyi başaranlardır.

Elektronik devlet (electronic government) ya da kısaca e-Devlet (e-Government)

Yorumlar kapalı.