Ahmet UÇAR

   Ülkemizde birçok alanda denetim eksikliği yaşanırken, Ticaret Dairesi tarafından gerçekleştirilen kontroller vatandaşın acısını dindirmiyor.

   Ticaret Dairesi, ülkedeki tüm ürünlerde olduğu gibi 1977 Mal ve Hizmet (Düzenleme ve Denetim) Yasası’na göre, “denetime tabii” olan ürünlerin de denetimini gerçekleştiriyor. Ancak “denetime tabii”  ürünler için fiyat denetlemesi yapılmazken, sadece alış ile satış arasındaki kâr marjına bakılıyor.

   1977 Mal ve Hizmet (Düzenleme ve Denetim) Yasası’nın 3. maddesi altında çıkarılan kısa ismiyle “Çeşitli Mallar Emirnamesi”nde şekerden pirince, yağdan makarnaya, alkollü içkilerden tütün ürünlerine, ayakkabıdan temizlik malzemelerine kadar birçok ürün bulunsa da bu ürünlerin sadece geçerlilik tarihleri ve kâr marjları kontrol ediliyor. Aynı karar, “Sebze ve Meyve Maddelerinin Denetimi Emirnamesi” ile “Ateş Ölçer Azami Kar Yüzdelikleri Emirnamesi”nde de geçerli.

   Ülkemizde son dönemlerde sıkça rastlanan akaryakıt krizi sonucu gündeme gelen stokçulukla ilgili denetimler ise sadece mesai saatlerini kapsıyor.

   “D Sınıfı Akaryakıt (LPG) Denetim Emirnamesi”, akaryakıt ve tüp gaz ürünlerinin fiyatlarının denetimini anlatıyor. Genellikle ürünlerin sadece kâr payı oranları ile geçerlilik tarihlerini kontrol eden Ticaret Dairesi, “stokçuluk” denetimini de mesai saatleri içerisinde yapabiliyor.

   İşleyiş şöyle, stokçulukla ilgili denetimler Alo 171 Tüketici Şikayet Hattı’na şikayet gelmesi veya bir ürünün piyasada bulunmaması durumunda gerçekleştiriliyor.

   Akaryakıt istasyonlarının mesai saatleri yasal zeminde saat 17.00’de sona eriyor ancak geceye kadar hizmet vermelerini sınırlayan herhangi bir kural yok. Akaryakıt istasyonlarının mesai bitiminden sonra satış yapma zorunluluğu bulunmadığı için saat 17.00’den sonra akaryakıt satışını durduran işletmelere herhangi bir yaptırım uygulanamıyor.

Yenen: Fiyat farklarına karışamayız, serbest piyasa var

  

   Ticaret Dairesi Müdürü Ali Yenen, Mağusa, Güzelyurt, Girne ve Lefkoşa’da şubelerinin bulunduğunu belirterek, bu şubelerdeki çalışanların her gün ürün denetimi yaptığını kaydetti.

   Yenen, denetime tabii malların geçerlilik tarihlerinin ve kâr marj oranlarının denetlendiğini, faturalarının incelendiğini dile getirerek, ancak diğer malların sadece tarihinin kontrol edildiğini, herhangi bir yaptırımlarının bulunmadığını ifade etti.

   Tüp gaz, akaryakıt gibi malların da denetime tabii olduğuna işaret eden Yenen, bu ürünlerin fiyatlarının da denetlendiğini ve azami fiyattan yukarıda satılamayacağını anlattı.

   Yenen, denetime tabii ürünlerin sadece kâr payına ve geçerlilik tarihine baktıklarını, akaryakıt, tüp gaz gibi ürünlerin ise fiyatlarının da denetlendiğini yineledi.

“Azami fiyat denetimi için kararname gerekiyor”

   Denetime tabii bir ürünün azami fiyatlarının denetlenebilmesi için kararname çıkarılması gerektiği üzerinde duran Yenen, bunun sadece tüp gaz ve akaryakıtta mevcut olduğunu, diğer denetime tabii ürünlerin kâr marj oranlarına ve geçerlilik tarihlerine bakıldığını; denetime tabii olmayan ürünler denetlense de bu ürünlere yaptırımda bulunulamadığını vurguladı.

   Ülkedeki her ürünü denetlediklerine ancak denetime tabii olmayan ürünlerin kâr marj oranlarını görmek için faturaları görme gibi bir yetkilerinin olmadığına dikkat çeken Yenen, bu durumda farklı mercilere uyarılarda bulunduklarını söyledi.  

“Alış ile satış arasındaki farkta normalin

dışında durum varsa, rapor yazıyoruz”

   Yenen, her hafta belirli yerlerden fiyat aldıklarını ve fatura talep ettiklerini söyleyerek, faturaya bakarak alış ile satış arasındaki farkta normal dışı bir durum tespit edilmesi sonucunda rapor yazdıklarını bildirdi.

   Yenen, “Siz bir markete gittiğinizde, market herhangi bir ürün olmasına rağmen size satmazsa – ki buna stokçuluk deriz- gereken cezai işlemleri başlatırız” şeklinde konuşarak, her gün nerelerin denetlendiğinin, hangi ürünlere el konduğunun, ne ceza yazıldığının ve nasıl imha edildiğinin raporlandığını açıkladı.

“Marketlerde farklı fiyatlara

satılan ürünlere yaptırım yok”

   Ticaret Dairesi olarak işletmelerinin ambarlarına direkt olarak giremediklerini ancak bir ürün piyasada bulunmadığında ya da ihbar geldiğinde devreye girdiklerini belirten Yenen, herhangi birisi Alo 171 Tüketici Şikayet Hattı’nı aradığında bu şikayetin değerlendirildiğini vurguladı.

   Yenen, “Diyelim ki piyasada süt yok. Marketlere giderim faturaları incelerim. Faturalarda ne kadar alış ve ne kadar satış olduğunu görürüm. Gerekirse daha sonra depoları kontrol ederim” diyerek, ancak denetimlerin çoğunun son kullanım tarihi üzerinden gerçekleştirildiğini kaydetti.

   Yakın zamanda stokçulukla ilgili bir tespitlerinin de olduğunu dile getiren Yenen, geçen günlerde bir işletmede 6 ürün bulunmasına rağmen sadece 1 ürünün satıldığını, gelen şikayet üzerine işletmeye yönelik işlem başlattıklarını açıkladı.

   Yenen, 2021’in Ağustos ayında zam geleceği gerekçesiyle müşterilere tüp satmayan bir işletmenin stokçuluk yaptığının tespit edildiğini anımsatarak, bu işletmeye 50 bin TL civarında ceza yazıldığını hatırlattı.

   Yenen, fiyat denetiminin her üründe yapılamadığını belirterek, bu nedenle marketlerde farklı fiyatlara satılan ürünlere yaptırım uygulayamadıklarını kaydetti.

   Serbest piyasa olduğu için kişilerin bunları istediği fiyata satabildiğini dile getiren Yenen, genellikle satılan ürünlerin fiyatına değil kullanım tarihlerine karışabildiklerine işaret etti.

“Akaryakıt istasyonları saat 17.00’den

sonra satışı durdurabilir”

   Akaryakıt istasyonlarının mesailerinin yasal olarak saat 17.00’de bittiğini ancak saat 17.00’den sonra da açık olabildiklerini söyleyen Yenen, bu mesai saatinden sonra açık olmasına rağmen akaryakıt vermeyen istasyonlara hiçbir yaptırım uygulanamayacağını anlattı.

   Yenen, mesai saatleri içerisinde yakıt olmasına rağmen müşteriye verilmemesi durumunda Ticaret Dairesi’nin gereken işlemleri yapabileceğine dikkat çekerek, ülkede yaşanan krizlerde söz konusu istasyonların yakıt vermeyi mesai saatlerinin dışında bıraktığı için herhangi bir işlemde bulunamadıklarını vurguladı.

   Stokçuluğa yönelik denetimlerin çok uygulanmaması nedeniyle 2022’de bu konuda pek bir tespitlerinin olmadığını ancak 2021’de 3 tespitin bulunduğunu belirten Yenen, üç tespitin ikisine ceza yazıldığını, birinin ev olması nedeniyle bir şey yapılamadığını kaydetti.

  

2 ayda 30 bin TL’den fazla para cezası kesildi

   Ticaret Dairesi tarafından 2022’nin Ocak ve Şubat aylarında yapılan iş yeri denetlemelerinde toplamda 30 bin 191 TL tutarında para cezası yazıldı.

   Ocakta yapılan denetimlerde Lefkoşa’da toplam 114;  Güzelyurt’ta toplam 82, Girne’de toplam 101,  Mağusa’da toplam 70 iş yeri denetlenirken; şubat ayında ise Lefkoşa’da 105, Güzelyurt’ta 87, Girne’de 85,  Mağusa’da 70 iş yeri kontrolden geçirildi.

   “Tarihi geçmiş mal satma” ve “Etiket fiyatıyla kasa fiyatının farklı olması” suçlarını işleyen işletmelere para cezası yazıldı.

   Yapılan denetimlerin ardından kesilen cezalara göz attığımızda ocak ayında Lefkoşa’da herhangi bir ceza görülmezken, Güzelyurt’ta 2 bin 191 TL, Girne’de 2 bin 100 TL, Mağusa’da  bin 400 TL olmak üzere toplamda 5 bin 691 TL tutarında ceza kesildi.

   Kesilen cezalara şubat bazında baktığımızda ise Lefkoşa’da 10 bin 500 TL, Girne’de 6 bin 300 TL, Mağusa’da 7 bin 700 TL olmak üzere toplamda 24 bin 500 TL göze çarpıyor.

   Bu cezaları genel olarak topladığımızda ise ocak ve şubat aylarıyla birlikte toplamda 30 bin 191 TL tutarında para cezası kesildiği karşımıza çıkıyor.

   Buna göre 2021’de stokçulukla ilgili 3 tespit yapılırken, işletmelerden birisine 51 bin TL civarında ceza yazıldı, diğer işletmeye yazılan ceza bilinmezken, üçüncü mekanın işletme olmadığı öğrenildi.

   Ticaret Dairesi’nin 2022’nin Ocak ve Şubat aylarında iş yerlerinde gerçekleştirdiği denetimlere bakıldığında   “Tarihi geçmiş mal satma” ve “Etiket fiyatıyla kasa fiyatının farklı olması” suçlarından dolayı toplamda 30 bin 191 TL ceza yazıldığı görülüyor.

   Ticaret Dairesi, ürünlerin üzerinde fiyat etiketlerinin bulunup bulunmadığına da bakıyor. Tüketicileri Koruma Yasası’nın 19. Maddesi’nin 1. Fıkrasında “Ticaret konusu olan ve perakende satışa arz edilen malın, ambalajının veya kabının üzerine, kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde o malla ilgili fiyat etiketi bulundurma zorunluluğu” ifadesi yer alıyor.

DENETİME TABİ MALLAR

1. Şeker
2. Pirinç
3. Bisküvi ve çeşitleri
4. Yağlar
5. Tuz
6. Çay
7. Baklagiller
8. Süt (pekleştirilmiş ve buharlandırılmış)
9. Süt mamülleri
10. Kanatlı hayvan, Kanatlı hayvan eti ve ürünleri
11. Küçükbaş hayvan, Küçükbaş hayvan eti ve ürünleri
12. Büyükbaş hayvan, Büyükbaş hayvan eti ve ürünleri
13. Tahıllar ve hayvan yemleri
14. Un ve un mamulleri ( ekmek, sandviç ekmeği, çörek ve diğerleri)
15. Zeytin ve zeytin çeşitleri
16. Konserveler (kutu balığı, Renga balığı ve kutu eti dahil)
17. Kahve
18. Neskafe ve kakao
19. Çocuk mamaları ve süt tozları
20. Temizlik eşyaları (sıvı ve toz deterjanlar, sabun, mop, süpürge, şampuan, diş macunu ve diğerleri)

21. Kağıt mamulleri (tuvalet kağıdı, kitap defter, çizgili ve çizgisiz kağıtlar, kağit mendil, peçete, islak mendil ve diğerleri) ve plastik ambalaj malzemeleri
22. Alkollü içkiler
23. Saf alkol
24. Sirke, sirke ruhu ve asetik asit çözeltisi
25. Reçel ve marmelatlar
26. Kompostolar
27. Markana çeşitleri ve şehriye
28. Makine yağları
29. Her türlü araçlara ait yeni iç ve dış lastikler
30. Demir (pik, platina, kültük, yuvarlak, profil, köşe bent, pilmeran ve diğerleri)
31. Her türlü deniz ürünü (Kültür balıklar, Ahtaport, Sipya, karides, yengeç ve diğerleri)
32. Sigara ve diğer tütün mamulleri
33. Akaryakıt (benzin, gazyağı, fuel oil, motorin)
34. Ayakkabı
35. Sucuk, pastırma, sosis, salam
36. Ananas
37. Antep fıstığı
38. Armut
39. Asma yaprağı
40. Avokado
41. Ayva
42. Badem
43. Bamya
44. Bezelye
45. Biber
46. Brokoli
47. Ceviz
48. Çilek
49. Dereotu
50. Domates
51. Ejder meyvesi
52. Elma
53. Enginar
54. Erik
55. Fındık
56. Fıstık
57. Guava
58. Havuç
59. Hindistan cevizi
60. Hurma
61. Ispanak
62. İncir
63. Kabak
64. Karpuz
65. Kavun
66. Kayısı
67. Kereviz
68. Kestane
69. Kiraz
70. Kivi
71. Kolakas
72. Golyandro
73. Kulumbra
74. Kuru soğan
75. Limon
76. Mandarin
77. Mango
78. Mantar
79. Mantar
80. Marul
81. Maydanoz
82. Molohiya
83. Muz
84. Nar
85. Nektarin
86. Pancar
87. Papaya
88. Patates
89. Patlıcan
90. Pazı
91. Pırasa
92. Portakal
93. Roka
94. Karnabahar
95. Salatalık
96. Sarı Fasulye
97. Sarımsak
98. Sarma lahanası
99. Semiz Otu

100. Soğan

101. Şeftali

102. Şekerpare

103. Taze bakla

104. Taze börülce

105. Taze fasulye

106. Turp

107. Üzüm

108. Yenidünya

109. Yıldız meyvesi

110. Zerdali