KIBRIS GAZETESİ MANŞET
“KURUM 4-5 FİRMAYA ÖZELLEŞTİ”… Bakan Arıklı, “KIB-TEK yıllardan beri 4-5 tane şirket tarafından özelleştirilmiş. Bu şirketler açılacak olan ihaleleri, o ihale şartnamelerini kendi istek ve arzuları doğrultusunda hazırlayıp ona göre ihaleye çıkılmasını alışkanlık haline getirmişler” diyerek kurumun içerisinde olduğu durumu ortaya koydu. KIB-TEK’in batak olduğunu söyleyen Arıklı, Türkiye ve KKTC devletinin 1 milyar 691 milyon TL finanse etmesine rağmen 1 milyarı AKSA’ya olmak üzere kurumun 2 milyar TL’lik borcun içerisinde olduğunu belirtti. Arıklı, “Bu borç ile bu kurum nasıl yatırım yapacak?” diye sordu.
“YA RUM’DAN YA AKSA’DAN”… Bakan Arıklı, “Bizim yazın pik değerimiz takriben 400 megawatt olacak. Biz ya Rum tarafından alacağız ya da AKSA’ya yalvar yakar bir iki tane jeneratör daha getireceğiz. Çünkü KIB-TEK denen kurumun maalesef yatırım yapacak gücü yoktur” dedi. “Bizim enerji politikamız enerjide arz güvenliğini sağlamaktır. AKSA ile anlaşacaksak kablo ile elektrik şartını koyarak anlaşacağız” diyen Arıklı, CTP’li vekillere “Bu ülkeyi şayet kalkındırmak istiyorsak ucuz elektriğe, ucuz enerjiye ihtiyacımız var. Bırakın bunun önünü açalım” diye seslendi.
Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanı Erhan Arıklı’nın, Meclis Genel Kurulu’nda ana muhalefet Cumhuriyetçi Türk Partisi Milletvekili Salahi Şahiner’in “Enerji Maliyetlerinin Düşürülmesi İçin Yapılması Gerekenler” konulu güncel konuşmasına verdiği yanıtlar oldukça dikkat çekiciydi.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun (KIB-TEK) 2 milyar TL’lik borç içinde batmış bir kurum olduğunu dile getiren Arıklı, Kurumun 4-5 firmaya özelleşmiş gibi çalıştığını kaydetti. İhalelerin ve her türlü işin 4-5 firma tarafından yapıldığını söyleyen Arıklı, kuruma ait jeneratörlerin bakımsız olduğunu, 17 cente AKSA’dan alınan enerjinin 4 TL’ye vatandaşa satılıyor olmasına rağmen kurumun 10 milyon dolar zarar etmesini eleştirdi.
Türkiye Cumhuriyeti ve KKTC’nin KIB-TEK’in 1 milyar 691 milyon TL’lik borcunu finanse ettiğini anlatan Arıklı, yaz döneminde üretim eksikliği nedeniyle ya Rum’dan ya da AKSA’dan ekstra enerji almak zorunda kalınacağına vurgu yaptı.
AKSA’yla sözleşmenin uzatılması için kablo ile enerji getirilmesinin de şart koşulduğunu belirten Arıklı, Kamu İhale Yasası’nda yapılmak istenen değişiklik ile yetki alınıp pazarlık yapılmasının hedeflendiğini kaydetti.
“KIB-TEK 4-5 firmaya özelleşmiş durumda”
KIB-TEK’in aslında özelleşmiş olduğunu ifade eden Arıklı, 4-5 tane şirketin KIB-TEK’te yapılacak her işin içinde olduğunu belirtti. Arıklı, “Vicdanı olan herkes de aynı şeyi söylüyor. KIB-TEK aslında özelleşmiş. KIB-TEK 4-5 tane şirket tarafından özelleştirilmiş yıllardan beri. Bu şirketler açılacak olan ihaleleri, o ihale şartnamelerini kendi istek ve arzuları doğrultusunda hazırlayıp ona göre ihaleye çıkılmasını yıllardan beri alışkanlık haline getirmişler. Dışarıdan birilerinin de ihalelere girmesine asla izin vermezlerdi hâlâ da öyledir” dedi.
“17 cente AKSA’dan al vatandaşa 4 TL’den sat!
KIB-TEK’in yönetilme şeklini eleştiren Arıklı, “Nasıl oluyor da elektriğin bir kilowattını 17 cente AKSA’dan alıyorsun ve bunu vatandaşa 4 liraya satıyorsun? Buna rağmen KIB-TEK ayda da 10 milyon dolar zarar ediyor. Bu kaçak nereye gidiyor?” diye sordu.
CTP’li vekillere yüklenen Arıklı şöyle devam etti:
“Bunun bir hesabını sorun. KIB-TEK’i bir analiz edin. Bırakın AKSA’yı. KIB-TEK niye böyle? Kalecik’ten gelen 13.83’tür artı 3.98 de kira bedeli vardır 17.80’dir. Bu kira bedeli biraz artmış olabilir bu da 3.40 TL’ye gelir. Teknecik’e baktığında dizel 14.26, buhar santrali de 19.07 TL.. Bunlar çıplak maliyettir. Çıplak maliyeti şu veya bu şekilde anlayabilirim ama bu çıplak maliyetin üzerine binen diğer maliyetleri konuşmadığımız müddetçe KIB-TEK batmaya devam edecek.”
“1 milyar 691 milyon TL KIB-TEK’i finanse ettik”
Türkiye’nin ve KKTC Devleti’nin KIB-TEK’i sübvanse ettiği halde bu durumda olduğunu kaydeden Arıklı, “Düşünebiliyor musunuz 2022 yılında biz, bu garip devlet (KKTC) 1 milyar 691 milyon lira KIB-TEK’i sübvanse ettik. 1 milyar 691 milyon liradan bahsediyorum, şu anda deprem felaketi için oluşturduğumuz fona 1 milyar lira parayı bulabilmek için akla karayı seçiyoruz” diye konuştu.
Arıklı, “Türkiye KIB-TEK’i batırmak istiyor” söylemlerine de sert tepki gösterdi:
“Hani söylüyorsunuz ya ‘Türkiye KIB-TEK’in batmasını istiyor’ diye.. 1 milyar 600 milyon liranın, 1 milyar 100 milyon lirasını Türkiye Cumhuriyeti ödedi. Kendi vergi mükelleflerinden keserek ödedi. Şu anda yakıt taşıma parasını navlunu Türkiye Cumhuriyeti ödüyor, bu da 8 milyon dolar tutuyor. Hangi krediyi ödedik? Çalışmayan jeneratörün yapımı için 2,5 milyon dolar EÜAŞ para ödedi. Türkiye Cumhuriyeti KIB-TEK’in batmasını isteseydi bu kadar parayı niye koysun? Bırakırdı “batsın ne haliniz varsa görün” derdi. Hâlâ daha uğraşmaya devam ediyorsunuz.”
“Ya Rum’dan alacağız, ya AKSA’ya yalvaracağız”
Bakan olduğu dönemde Teknecik’i ziyaret ettiğini ve oradaki jeneratörleri incelediğini anımsatan Erhan Arıklı, şöyle devam etti:
“KIB-TEK’teki jeneratörlerin bakımsızlıktan, zamanında servisi yapılmadığından dolayı çok kötü durumda olduklarını gördüğünü dile getirdi. 404 megawatt kurulu güç olduğunun söylendiğini, ancak Teknecik ve Kalecik santrallerinin tam kapasite kullanılması durumunda dahi 375 megawattlık enerji üretilebildiğini ifade eden Arıklı, “Yüzde yüz kullanamazsın mümkün değil. Jeneratörlerin bir tanesi diyelim ki 17.5 megawattdır. Bunun ancak 14 bilemedin çok zorlarsan 15’ini kullanabilirsin. Çok zor şartlarda dahi biz 15’i aşamadık. Bunun için ezbere konuşmayalım. Şu anda bizim yazın pik değerimiz takriben 400 megawatt olacak. Biz ya Rum tarafından alacağız ya da AKSA’ya yalvar yakar bir iki tane jeneratör daha getireceğiz. Çünkü KIB-TEK denen kurumun maalesef yatırım yapacak gücü yok.”
“AKSA’ya 1 milyar borç var”
Bakan Arıklı, KIB-TEK’in borç yükü nedeniyle yatırım yapamayacağının görüldüğünü ifade ederek, Avrupa Birliği kriterlerinden bahsetti, Güney Kıbrıs’tan örnekler verdi:
“KIB-TEK’in sadece AKSA’ya 1 milyar lira bugün itibarıyla borcu var. 1 milyar lira da dışarıya borcu olduğu söyleniyor. 2 milyar borç ve biz bu şartlarda KIB-TEK’e yatırım yapacağız öyle mi? Hangi güçle? Dünyada artık devletler bu tip yerlere yatırım yapmıyor, yaptırıyor. Yap-İşlet-Devret modeliyle özele yaptırıyor. Avrupa Birliği’nin kriteri de bu yöndedir. Bunu size 40 defa anlattım bu kürsüden. Avrupa Birliği “Elektrik üretiminden vazgeçeceksiniz” diye üye ülkelere bastırıyor. Güney Kıbrıslı arkadaşlarınız var sorun onlara. Nasıl oldu da orada 3’e ayrıştırdı ve üretimi özelleştirdi. Bunu şart koştu Avrupa Birliği. Hâlâ daha anlatamıyoruz. Anlamıyorsunuz ya da işinize gelmiyor. 3 tane şirkete lisans verdi Güney Kıbrıs. Vermek zorunda kaldı, Avrupa Birliği’nin şartı olarak. Şimdi bizimde yapmamız gereken bu. Devletin gücü yok, gereği de yok. Yap-İşlet-Devret modeliyle AKSA ya da belki başka şirketlerin önünü açmamız lazım. Rekabet ortamını hazırlamamız lazım. Enerjide liberal düzene geçmemiz lazım. Buna niye karşı çıkıyorsunuz?”
“Enerjide arz güvenliğini sağlamak istiyoruz”
Bakan Erhan Arıklı, hükümetin enerji politikasının enerjide arz güvenliğini sağlamak olduğuna değinerek, bunun için de Türkiye’den kablo ile elektrik gelmesinin elzem olduğunu dile getirdi.
“Bizim enerji politikamız şu: Biz enerjide arz güvenliğini sağlamak istiyoruz. AKSA ile anlaşacaksak kablo ile elektrik şartını koyarak anlaşacağız” diyen Arıklı sözlerine şöyle devam etti:
“Kablo olmazsa olmaz. Kablo ile elektriğin amacı ucuz elektrik değil, arz güvenliğini sağlamaktır. Arz güvenliğini sağladıktan sonra ben burada yılda 2 bin 400 saat güneş enerjisinden faydalanma potansiyeline sahip bir ülkenin hâlâ daha kalkıp da katı yakıtla elektriğe bu kadar para harcamasının anlamı yok diyorum. Güneş tarlaları kuracağız ve enerjiyi maliyetini aşağı düşürdüğümüz gibi fazla enerjiyi aynı kabloyla Türkiye’ye satacağız. Buna niye karşı çıkıyorsunuz? Bir firma da çıksın desin ki: “Ben ENTSO-E (Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı) meselesini aşacağım, bu benim işim. Bu şartlarda sözleşme imzalayabilirim” desin. Başımızın üstünde yeri var. Şart bu kardeşim. Kablo ile elektrik şartını koyuyoruz. Kablo ile elektriğe CTP olarak karşıysanız söyleyin. Bunu bilelim.”
“Konuşmak için yetki istiyoruz”
Kamu İhale (Değişiklik) Yasa Tasarısı hakkındaki eleştirilere yönelik de konuşan Bakan Arıklı, yasa değişikliği ile murat edilenin muhataplarla pazarlık yapabilmek için yetki almak olduğunu kaydetti. Arıklı, “Şimdi biz kalkıp diyoruz ki adamlara “Kardeşim, kabloyla elektrik getireceksen oturalım konuşalım, kirayı aşağı düşüreceksen oturalım konuşalım, mevcut santralleri gaza çevireceksen oturalım konuşalım” konuşmak için de yetki istiyoruz, hepsi bu. Buna niye karşı çıkıyorsunuz? Nedir derdiniz? Anlamıyorum… Bu halkın cebini düşünmek değil, kimlerin cebini düşündüğünüz belli. 2 Milyar lira borcu olan bir kuruma hâlâ daha yatırımdan bahsediyorsunuz.”
“Enerjinin önünü açmak istiyoruz”
“Netice itibarıyla biz ülkede enerjinin önünü açmak istiyoruz” diyen Arıklı, bunun için çalışma yaptıklarını, ortaya proje koyduklarını belirterek muhalefete “Siz de her zaman ki gibi bu tip çalışmalara karşı çıkıyorsunuz” diyerek tepki gösterdi. Arıklı, “Klasik muhalefet anlayışı. Yapmayın. Yolsuzluk sizin işiniz. Kendi döneminizi sütten çıkmış ak kaşık gibi düşünmeyin, kendi döneminizi düşünün. Netice itibariyle bu ülkeyi şayet kalkındırmak istiyorsak ucuz elektriğe, ucuz enerjiye ihtiyacımız var. Bırakın bunun önünü açalım ama 2030’da Avrupa Birliği’nin yasaklayacağı jeneratörlere “yatırım yapın” diyerek bu ülkenin önünü açamazsınız. Biz de bu tuzağa düşmeyiz, herkes işine baksın” ifadelerine yer verdi.
Şahiner: AKSA’nın makineleri bakımlı
CTP Lefke Milletvekili Salahi Şahiner de ülkede 450 megawatt kurulu güç olduğunu ancak yetkililerin ihmali yüzünden makinelere gerekli bakımların yapılmadığını söyledi. Şahiner, Teknecik’teki 310 megawatt kurulu güçten en fazla 220 megawatt elde edilebilirken, AKSA’daki 140 megawatt kurulu güçten 130 megawatt elde edilebildiğini anlattı ve bunu AKSA’nın makinelerinin bakımını yapmasına bağladı.
Kamu İhale Yasası’nda yapılmak istenen değişikliği eleştiren Şahiner, AKSA ile sözleşmenin devam etmemesi gerektiğini savundu.
Şahali: Enterkonnekte kablo projesine karşı değiliz
Erhan Arıklı’nın KIB-TEK’in kablo ile elektrik getirilmesine CTP’nin engel olduğunu söylemsi üzerine Meclis kürsüsünde konuşan CTP Milletvekili Erkut Şahali, enterkonnekte kablo ile ilgili bir projeye karşı olmadığını dile getirerek, kablonun sadece Türkiye’deki bir santralden satılacak olmasına karşı olduğunu kaydetti. Şahali, senkron paralel bir yapının nasıl olduğunu anlatarak, Mağusa ve Girne limanında yapılan ihalelerin de şaibeli olduğunu ileri sürdü.
