Kurlardaki dalgalanma ve enflasyonist ortam, ülkedeki mal ve hizmet alımlarının fiyatlamasını artırırken; kamu çalışanları ile asgari ücretlilere yapılan maaş zamları ise ücretleri ‘döviz bazında’ da yükseltiyor
KAMU MAAŞLARI İLE ‘DAHA FAZLA’ DÖVİZ ALINIYOR… Doların, 31 Ocak 2022’de ortalama 13,50 TL’den fiyatlandığı göz önünde bulundurulduğunda, 31 Ocak 2022’de en düşük maaşlı kamu çalışanının aylık gelirinin ancak 617 dolar 79 cente tekabül ettiği fakat bu miktarın, 31 Ocak 2023’te 903 dolar 14 cente çıktığı görülüyor. Kamu çalışanı, 31 Ocak 2022’de maaşıyla 555, 31 Ocak 2023’te ise 833 Euro 53 cent alabiliyor; 31 Ocak 2022’de maaşıyla 460 sterlin 78 pence alabildiği halde, bu miktar, 31 Ocak 2023’te 746 sterlin 17 pence olarak kayıtlara geçti.
ASGRİ ÜCRETİN DÖVİZ KARŞILIĞI YÜKSELDİ… Net maaşıyla, 31 Ocak 2022’de sadece 451 dolar 11 cent alabilen asgari ücretli bir çalışan, 31 Ocak 2023’e gelindiğinde ise net maaşıyla 623 dolar 67 cent alabilir hale geldi. Benzer şekilde, asgari ücretli çalışan, 31 Ocak 2022’de net maaşıyla 405 Euro 32 cent alabildiği halde 31 Ocak 2023’te bu rakam, 575 Euro 60 centi buldu. Asgari ücretli, 31 Ocak 2022’de net maaşıyla 336 sterlin 46 pence alabilirken; 31 Ocak 2023’te ise bu miktar 515 sterlin 28 pence olarak kayıtlara geçti.
“ARTIŞLAR KAYIPTAN ÇOĞU ZAMAN FAZLA”… Bütçe Uzmanı Mustafa Baturalp, gerek kamu maaşlarında gerek asgari ücrette bir yıl dahilinde kayda geçen artışın, TL’nin döviz karşısında yaşadığı kayıptan ‘çoğu zaman’ fazla olduğuna dikkat çekti.
“FAHİŞ KAZANÇ İÇİN KRİZ FIRSATÇILIĞI YAPANLAR VAR”… Konut ve dükkan kiraları ile elektrik başta olmak üzere, ülkedeki mal ve hizmet alımlarında yaşanan zamların, maaşlı çalışanların yaşam standardını, TL’nin döviz karşısında yaşadığı değer kaybından ‘çok daha fazla’ düşürdüğüne işaret eden Baturalp, fahiş kazançlar elde edebilmek için ‘kriz fırsatçılığına’ soyunanlar olduğu gibi girdi maliyetlerinde yaşanan artış nedeniyle mal ve hizmet alımlarında fiyat düzenlemesi yapmanın bir ‘zorunluluk’ olduğunun da altını çizdi.
TL’nin döviz karşısında yaşadığı değer kaybı ve kurlardaki yüksek volatilite yani oynaklık kaynaklı belirsizlik ortamı, ithalat temelli ‘kırılgan’ bir özellik taşıyan KKTC ekonomisinde mal ve hizmet alımlarındaki fiyatlamayı yükseltirken; kamu çalışanlarının ve asgari ücretlilerin maaşlarında yaşanan artış ise bu tabloyla ‘uyumsuz görünen’ bir gerçeğe işaret ediyor.
Verilere göre, KKTC’de 31 Ocak 2022’de, 01 Ocak 2022’de yapılan düzenlemeye göre, barem 0501’den maaş alan, ortaokul mezunu en düşük maaşlı kamu çalışanı, net 8 bin 340 TL 25 kuruş maaş alırken; bu rakam, 31 Ocak 2023’e gelindiğinde ise yüzde 44,93 toplam artışla net 17 bin 87 TL 43 kuruşa yükseldi.
Asgari ücrette ise aynı zaman zarfında yüzde 93,76 bandında bir artış kayda geçti. Buna göre, 31 Ocak 2022’de net 6 bin 90 TL olarak belirlenen asgari ücret, 31 Ocak 2023’e gelindiğinde ise net 11 bin 800 TL’ye çıktı.
KKTC serbest piyasalarında Amerikan Dolarının, 31 Ocak 2022’de ortalama 13,50 TL’den fiyatlandığı göz önünde bulundurulduğunda, 31 Ocak 2022’de en düşük maaşlı kamu çalışanının aylık net 8 bin 340 TL 25 kuruşluk gelirinin ancak 617 dolar 79 cente tekabül ettiği ve bu miktarın, en düşük kamu maaşının 17 bin 87 TL 43 kuruşa yükseldiği fakat dolar/TL paritesininde kayda değer bir yükselişle ortalama 18,92’den el değiştirdiği 31 Ocak 2023’te 903 dolar 14 cente çıktığı görülüyor.
Ayrıca, en düşük maaşlı kamu çalışanı, Euro/TL kurunun ortalama 15,0250 TL olduğu 31 Ocak 2022’de maaşıyla ancak 555 Euro alabilirken; bu miktar, Euro/TL ikilisinin ortalama 20,50 TL’yi bulduğu 31 Ocak 2023’te ise 833 Euro 53 cente yükseldi.
Yanı sıra, en düşük maaşlı kamu çalışanı, İngiliz Sterlini/TL kurunun ortalama 18,10’dan kayda geçtiği 31 Ocak 2022’de maaşıyla 460 sterlin 78 pence alabildiği halde, bu miktar, sterlin/TL paritesinin ortalama 22,90’a çıktığı ve takvim yapraklarının 31 Ocak 2023’ü gösterdiği dönemde ise 746 sterlin 17 pence olarak kayıtlara geçti.
Buna göre, en düşük kamu personelinin maaşı, Amerikan Doları bazında yüzde 46,19, Euro karşılığında yüzde 50,16 ve sterlin özelinde yüzde 61,94 arttı.
Asgari ücrette de benzer tablo
Asgari ücretli çalışanlar için de aynı zaman zarfında benzer bir tablonun oluştuğu göze çarptı.
Bu bağlamda, net maaşıyla, 31 Ocak 2022’de sadece 451 dolar 11 cent alabilen asgari ücretli bir çalışan, 31 Ocak 2023’e gelindiğinde ise net maaşıyla 623 dolar 67 cent alabilir hale geldi.
Benzer şekilde, asgari ücretli çalışan, 31 Ocak 2022’de net maaşıyla 405 Euro 32 cent alabildiği halde 31 Ocak 2023’te bu rakam, 575 Euro 60 centi buldu.
Asgari ücretli, 31 Ocak 2022’de net maaşıyla 336 sterlin 46 pence alabilirken; 31 Ocak 2023’te ise bu miktar 515 sterlin 28 pence olarak kayıtlara geçti.
Bu bağlamda asgari ücretin döviz bazlı karşılığı, 31 Ocak 2022-31 Ocak 2023 periyodu dahilinde dolar karşısında yüzde 38,25, Euro karşısında 42,01 ve sterlin bazında yüzde 53,15 yükseldi.
Diğer taraftan uzmanlar, dolar, Euro ve sterlin bazlı enflasyonun yani ‘doların, Euro’nun ve sterlinin alım gücünün’ de bu türden hesaplamalarda göz önünde bulundurulması gerektiğini ifade ediyor.
Baturalp: Yaşam standardını ‘girdi maliyetleri’ düşürüyor
Bütçe Uzmanı Mustafa Baturalp, gerek kamu maaşlarında gerek asgari ücrette bir yıl dahilinde kayda geçen artışın, TL’nin döviz karşısında yaşadığı kayıptan ‘çoğu zaman’ fazla olduğuna dikkat çekti.
Hükümetlerin, yılda iki kez hayat pahalılığı ödemesi yaptığını ve ikinci ödemenin aslında her yıl ‘gerçek hayat pahalılığının üzerinde’ kayda geçtiğini söyleyen Baturalp, asgari ücrete de yılda iki sefer gelen zammın, artık ‘hayat pahalılığı baz alınarak’ yapılması gerektiğini kaydetti.
Kamu ve özel sektör fark etmeksizin, ülkedeki emekli sayısının ‘çalışan sayısından fazla’ olmasının KKTC’deki ‘asıl sıkıntıyı’ teşkil ettiğini vurgulayan Baturalp, siyasi gerekçelerle verilen ve ‘erken emekliliğe’ zemin hazırlayan kararların olumsuz mali etkilerinin de yıllar boyu sürdüğü gerçeğine parmak bastı.
Ülkedeki enflasyonist ortamın, ‘genel kanının aksine’ çalışan kesimi rahatlatan bir niteliğe de sahip olduğunu belirten Baturalp, söz gelimi aylık 2 bin TL sabit banka kredisi ödeyen bir çalışanın, yüksek hayat pahalılığı nedeniyle ‘maaşı arttığı halde’ yaşamı zorlaşsa da ödediği borç taksitinin sabit kaldığına dikkat çekti.
Konut ve dükkan kiraları ile elektrik başta olmak üzere, ülkedeki mal ve hizmet alımlarında yaşanan zamların, maaşlı çalışanların yaşam standardını, TL’nin döviz karşısında yaşadığı değer kaybından ‘çok daha fazla’ düşürdüğüne işaret eden Baturalp, fahiş kazançlar elde edebilmek için ‘kriz fırsatçılığına’ soyunanlar olduğu gibi girdi maliyetlerinde yaşanan artış nedeniyle mal ve hizmet alımlarında fiyat düzenlemesi yapmanın bir ‘zorunluluk’ olduğunun da altını çizdi.
ÖZEL HABER
Ali ÇATAL
