ÖZEL HABER - Ali ÇATAL

“MAHALLİ ŞİRKETLER ZİRVEDE”… KKTC Merkez Bankası’nın ‘Risk Merkezi’ne Bildirimi Yapılan Sektördeki Kredilerin Vadelerine Göre TL Cinsinden Dağılımı’ verilerinde, Ocak 2023 sonu itibarıyla gerçek ve tüzel kişilerin kredi borcu 65 milyar 970 milyon 242 bin 113 TL olarak kayda geçti. Bu tutar, ‘risk kodları bazında’ irdelendiğindeyse, nakdi kredilerin 44 milyar 388 milyon 39 bin 856 TL ile zirvede olduğu görülüyor. Tüzel kişi bazındaki bildirimlerde ise ilk sırada, 37 milyar 10 milyon 128 bin 377 TL’lik toplam borç yükü ile ‘mahalli şirketler’ bulunuyor.

“BİRİKEREK BU BOYUTA ULAŞTI”… Ekonomist Ödül Muhtaroğlu, KKTC’nin iç ve dış borçlarının toplamını oluşturan kamu borç stokunun her yıl arttığını kaydetti. KKTC’nin iç borç toplamının, Haziran 2022 itibarıyla yaklaşık 18.1 milyar TL’ye yükseldiğini ifade eden Muhtaroğlu, dış borç toplamının ise aynı dönem itibarıyla yaklaşık 67.2 milyar TL’ye yükseldiğini belirtti. Oluşan toplam kamu borcunun da yaklaşık 85.3 milyar TL’ye yükseldiğini kaydeden Muhtaroğlu, kamu borç stokunun, ‘düzenli ödeme yapılmaması sonucu’ birikerek bu boyutlara ulaştığını da söyledi.

“HAYATIMIZI BORÇ ÜZERİNE KURDUK”… Ekonomist Olgun Beyoğlu, devletin biriken iç ve dış borcuna tedbir almayan merkezi hükümetlerin, kamu çalışanlarının aylıklarından kesintiye gitmesinin bile borç konusunda nasıl bir ‘anomalinin’ yaşandığına örnek teşkil ettiğini vurguladı. Devlet nezdinde hakim bu çarpık anlayışın ise özel ve tüzel kişilere de sirayet ettiğini belirten Beyoğlu, mali istikrar için adım atmayıp ‘borcu borçla çevirmeye çalışmanın’ içselleştirildiğini ifade etti. Beyoğlu, “Borç içerisinde yaşıyoruz ve hem devlet hem de millet olarak, hayatımızı borç üzerine kurduk” ifadelerini kullandı.

   KKTC Merkez Bankası’nın ‘Risk Merkezi’ne Bildirimi Yapılan Sektördeki Kredilerin Vadelerine Göre TL Cinsinden Dağılımı’ verilerinde, Ocak 2023 sonu itibarıyla gerçek ve tüzel kişilerin kredi borcu 65 milyar 970 milyon 242 bin 113 TL olarak kayda geçti.

   KKTC Bankacılık Yasası altında faaliyet gösteren bankalar, yurt dışında kurulup KKTC’de şube açan şube bankaları, Kalkınma Bankası ile Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu (TMSFİF) ve Şirketler Mukayyitliği nezdinde tasfiye halindeki bankaların kredilerinden oluşan bu tutar, risk bakiyesine faiz reeskontu ve faiz tahakkuku dahil edilerek ‘risk kodları bazında’ irdelendiğindeyse, nakdi kredilerin 44 milyar 388 milyon 39 bin 856 TL ile zirvede olduğu görülüyor.

   Yakın izlemeli krediler, 11 milyar 354 milyon 914 bin 968 TL ile ikinci sırada yer alırken; tasfiye olunacak krediler ise toplam tutar içerisinde 5 milyar 194 milyon 32 bin 321 TL’lik bir yer tutuyor.

   Gayrinakdi kredilerin toplamı da 4 milyar 412 milyon 285 bin 808 TL olurken, yenilenen ve itfa planına bağlanan krediler 618 milyon 236 bin 775 TL, tazmin edilen gayrinakdi kredi bedelleri ise 2 milyon 732 bin 385 TL olarak belirlendi.

   İlgili rapor, gerçek ve tüzel kişi sicil türlerine incelendiğindeyse, tüzel kişilerin borç yükünün ‘gözle görülür’ şekilde yüksek olduğu dikkati çekiyor.

   Buna göre, gerçek kişi bazındaki bildirimler, 16 milyar 979 milyon 559 bin 174 TL’lik bir tutara sahip.

   Tüzel kişi bazındaki bildirimlerin ise 48 milyar 990 milyon 682 bin 939 TL’lik bir paya sahip olduğu göze çarpıyor.

   Tüzel kişi bazındaki bildirimlerde ilk sırada, 37 milyar 10 milyon 128 bin 377 TL’lik toplam borç yükü ile ‘mahalli şirketler’ bulunuyor.

   Mahalli şirketleri, 9 milyar 850 milyon 150 bin 985 TL’lik borç ile kamu kurum, kuruluş ve sivil toplum örgütleri izlerken; yabancı şirketlerin payı ise 699 milyon 379 bin 98 TL tutarında.

   Rapora göre, yurt dışında kayıtlı yabancı şirketlerin borç toplamı 861 milyon 329 bin 12 TL, serbest liman şirketlerinin 247 milyon 931 bin 623 TL, köy kooperatifleri hariç olmak üzere önce ilgili kooperatife sonra da Merkez Bankası’na bağlı olan ve kredi hizmeti de sunan kalkınma kooperatif kuruluşlarının 140 milyon 198 bin 913 TL, kolektif ve komandit şirketlerin 88 milyon 293 bin 978 TL, kredi kooperatifi kuruluşlarının 80 milyon 193 bin 848 TL, tasarruf kooperatifi kuruluşlarının 12 milyon 172 bin 525 TL ve uluslararası şirketlerin 904 bin 580 TL.

Muhtaroğlu: Kamu borcu stoku da artıyor

   Ekonomist Ödül Muhtaroğlu, KKTC’nin iç ve dış borçlarının toplamını oluşturan kamu borç stokunun da her yıl arttığını kaydetti.

   İç borç stokunu, Maliye ve diğer kamu kurumlarının, ticari bankalar ve ihtiyat sandığına borçlarının oluşturduğunu kaydeden Muhtaroğlu, dış borç stokunun ise devletin Türkiye’den kredi şeklinde ve Amerikan doları bazında aldığı borcu ifade ettiğini söyledi.

   Türkiye’den gelen hibe ve yardımların ise dış borç olarak değerlendirilmediğin, belirten Muhtaroğlu, “Geçen yıllar içinde, iç borç stokunun faiz yükü çok arttı. Ayrıca devletin Türkiye’den aldığı krediler nedeniyle, kamu borç stoku yıllar içinde artmaya devam etti” şeklinde konuştu.

   Maliye Bakanlığı verilerine göre, KKTC’nin iç borç toplamının, Haziran 2022 itibarıyla yaklaşık 18.1 milyar TL’ye yükseldiğini ifade eden Muhtaroğlu, iç borcun en büyük kısmının ise İhtiyat Sandığı ve Kooperatif Merkez Bankası’na borçlardan oluştuğunu vurguladı.

   Bu borçların önemli bir kısmının da bazı kurum ve kuruluşlar borç alırken, devletin onlara kefil olmasından kaynaklandığını söyleyen Muhtaroğlu, dış borç toplamının ise yine Haziran 2022 itibarıyla yaklaşık 67.2 milyar TL’ye yükseldiğini belirtti.

   Bunun, Türkiye’ye yönelik kredi borcu olduğunu da açıklayan Muhtaroğlu, Haziran 2022 itibarıyla oluşan toplam kamu borcunun da yaklaşık 85.3 milyar TL’ye yükseldiğini kaydetti.

   Muhtaroğlu, kamu borç stokunun, ‘düzenli ödeme yapılmaması sonucu’ birikerek bu boyutlara ulaştığını da söyledi.

Beyoğlu: ‘Borcu borçla çevirmeye’ çalışıyoruz

   Ekonomist Olgun Beyoğlu, kamunun iç ve dış borç stoku göz önünde bulundurulduğunda, sektörlerin kredi borcunun ‘son derece anlaşılır’ olduğunu söyledi.

   “Evvela devlet borçlu” diyen Beyoğlu, kamunun birikmiş iç ve dış borç stokuna bakıldığında, 86 milyar TL’ye yaklaşan bir rakamın göze çarptığını kaydetti.

   Devlet bütçelerindeki ‘savurganlığın’, borç içerisinde yaşamaya alıştığımızın en göz önünde ve ‘can alıcı’ örneği olduğunu söyleyen Beyoğlu, kimsenin devletten ‘tamı tamamına denk bütçe’ gibi ‘fantastik’ bir beklentisinin olmadığını; ancak en azından belli kalemlerde ‘istikrar programları’ beklemenin de tüm yurttaşların haklı olduğunu ifade etti.

   Devletin biriken iç ve dış borcuna tedbir almayan merkezi hükümetlerin, kamu çalışanlarının aylıklarından kesintiye gitmesinin bile borç konusunda nasıl bir ‘anomalinin’ yaşandığına örnek teşkil ettiğini vurgulayan Beyoğlu, borç stoku artan kalemlerde neredeyse hiçbir tasarruf tedbirine gitmeden, kamu çalışanlarının maaşlarını ‘sigorta’ olarak kullanmanın doğru bir yaklaşım olmadığını söyledi.

   Devlet nezdinde hakim bu çarpık anlayışın ise özel ve tüzel kişilere de sirayet ettiğini belirten Beyoğlu, mali istikrar için adım atmayıp ‘borcu borçla çevirmeye çalışmanın’ içselleştirildiğini ifade etti.

  Beyoğlu, sözlerini “Borç içerisinde yaşıyoruz ve hem devlet hem de millet olarak, hayatımızı borç üzerine kurduk” ifadeleriyle sonlandırdı.